De AVS biedt verschillende opleidingen en leergangen aan voor schoolleiders. Een van deze leergangen is de Leergang Ondernemend leiderschap.

Ondernemerschap in het sociale domein gaat niet zozeer over het maken van goede afspraken met de plaatselijke super, over meer geld binnenhalen of commercieel meer geld willen verdienen. Ondernemerschap wordt gekenmerkt door begrippen als visie, passie, kansen zien, lef hebben, focus, vasthoudendheid, pro-actief…  Het voelen van eigenaarschap. Veel heeft te maken met de mindset van de mens. In hoeverre heb je zelf het idee dat je de wereld naar je hand kunt zetten? Het onderwijsveld lijkt vaak te denken dat het afhankelijk is van anderen, zoals de bestuurder, de inspectie, de overheid en ouders, of de beperking van het budget. De schoolleider die ondernemend is, die over deze ogenschijnlijke kaders heen stapt, zet veelal mooie en inspirerende ontwikkelingen neer. Er kan, mag en moet veel meer gezocht worden naar innovatieve mogelijkheden.
In de gezondheidszorg wil iedereen steeds het allernieuwste en vooraan staan in de rij om mee te mogen doen in de ontwikkeling. Bedrijven die niet kritisch zijn op hun vermogen om mee te groeien met de markt verdwijnen, gaan failliet. Hoe werkt dat in het onderwijs en voor andere kinddiensten? Hoe zorgt het onderwijs ervoor dat het de innovatie bijbeent? Het systeem lijkt op slot te zitten en vraagt daarom om ondernemende schoolleiders. Schoolleiders die over drempels heen stappen en door muren heen breken. Er liggen talloze kansen. Deze kansen zien en benutten, daar geloven wij in.

Ondernemend leiderschap (maatschappelijk ondernemen, ondernemen in het sociale domein):
“Onder ondernemerschap wordt iemands vermogen verstaan om ideeën in daden om te zetten. Het omvat creativiteit, innovatie en het nemen van risico’s, alsook het vermogen om te plannen en projecten te beheren om doelstellingen te verwezenlijken. Een ondernemende houding helpt iedereen in het dagelijks leven, thuis en in de maatschappij, het helpt werknemers zich bewust te worden van hun arbeidsomgeving en kansen te grijpen en is de basis voor meer specifieke vaardigheden en kennis die ondernemers nodig hebben voor sociale of economische bedrijvigheid.”

Kortgezegd: Ondernemerschap is het zien van kansen en het benutten van die kansen waarmee je waarde creëert voor je omgeving en jezelf.

Om meer beeld te krijgen bij ondernemerschap zijn verschillende schoolleiders op pad gegaan om bij het bedrijfsleven binnen te kijken. Te leren wat ondernemers in de commerciële sector doen, hoe zij naar de toekomst kijken en wat zij verstaan onder ondernemerschap. Hieronder staat een bloemlezing van hun ervaringen.

Over de Leergang Ondernemend leiderschap

In de opzet van de Leergang Ondernemend leiderschap voor schoolleiders gaat het om intervisie gekoppeld aan een persoonlijk ontwikkelingsplan en het leren naar buiten kijken, ophalen, inspiratie opdoen. Ondernemers kijken van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. Scholen zijn, van oudsher naar binnen gerichte organisaties. Binnen de Leergang Ondernemend leiderschap wordt 9 keer een bezoek gebracht aan bedrijven (ondernemers) in diverse branches. De veranderingen in de samenleving vragen om aanpassingen in het onderwijs, de manier waarop kinderen leren en wat kinderen nodig hebben voor hun ontwikkeling. Eigenaarschap van leren, weten hoe te leren, jezelf kennen… vaardigheden die in het bestaande systeem waar het vooral gaat om kennisoverdracht minder of niet expliciet aan bod komen.

Professionals en kinderen moeten meer ondernemerschap gaan tonen! Dat wil zeggen van consumptief naar ondernemend onderwijs. Om die slag te kunnen maken, zijn er ondernemende schoolleiders nodig die met een visie op de toekomst, lef en doorzettingsvermogen leidinggeven.

Testimonia vanuit de Leergang Ondernemend leiderschap

Enkele testimonia uit de persoonlijke ontwikkelingsplannen:

In deze veranderende tijd waarbij wat we vandaag ondernemen morgen alweer geschiedenis is, werkt het top-down aansturen niet meer. Er is behoefte aan leiders die inspireren, motiveren en strategisch samenwerken. En bovendien als het eropaan komt naast zijn medewerkers staat in plaats van erboven. Deze leider stelt zichzelf continu      de vraag: “waarom werk ik hier en niet bij de concurrent?” …De verschuiving van de rol als schoolleider is in mijn optiek cruciaal omdat de dynamiek waarmee de maatschappij, het onderwijs, de mensheid wordt geconfronteerd dit vraagt. En blijkbaar is dat op dit moment nodig.

Juist door deze Leergang Ondernemend leiderschap is mijn blik naar buiten groter geworden. Vanuit een klein(ere) wereld waarin ik veel controle heb/voel, ben ik mijn blik aan het verruimen en op zoek naar ruimte in een grotere wereld. En dat voelt goed! Daar tegenover staat dat ik mij nog veel meer wil verdiepen en verbreden. Dit proces is niet afgerond maar zal continu doorlopen. Ik ben door de Leergang Ondernemend leiderschap wel enorm geïnspireerd om weer van alles op te zoeken, te lezen en te onderzoeken.

De bezoeken aan bedrijven hebben veel nieuwe inzichten en ervaringen opgeleverd. Ik was al langer geïnteresseerd in ontwikkelingen buiten het onderwijs. Met name de andere eisen die door de veranderende maatschappij aan het onderwijs gesteld worden. Daarbij spreken aan: Anders omgaan met personeel. Zelfsturing. Lean en scrum. Gaan doen wat er nog niet was. Verbinding van creativiteit en zakelijkheid. Opzijzetten vooringenomenheid. Exploratiedrang. Samen met anderen, ergens in geloven, nieuwe wegen opzoeken.

Heel mooi om te zien welke bergen verzet kunnen worden als mensen echt ergens voor gaan.

Veranderkunde vond ik altijd al interessant. Hoe krijg je dit echt voor elkaar? Ik heb daarvoor mijn nek uitgestoken en initiatief genomen. Ik heb nu echt andere wegen opgezocht en gevonden. Ik heb veel nieuwe inspiratie voor vervolgstappen

Ik heb gigantisch veel geleerd. Ik heb nieuwe wegen opgezocht en gevonden. Het woord ‘ondernemen’ had in eerste instantie een wat negatieve associatie. Ondernemen: dat ging over geld verdienen, misschien wel ten koste van andere belangen. Tijdens het traject kwam ik er al heel snel achter dat het zo niet werkte. Ondernemen is gericht op pure winst, in de breedste zin van het woord. Voor mij betekende dit: de wereld beter leren kennen in het belang van de kinderen. Ik ging op zoek naar mijn eigen kracht in het ondernemen en vond inspiratie binnen het bedrijfsleven.

Ik heb mooie gesprekken gevoerd met ondernemers in de omgeving van mijn school. Hier liggen absoluut kansen voor verdere samenwerking. Voor de school en voor mijn eigen ontwikkeling kom ik in deze fase in interessante situaties terecht. Nieuwsgierig hoe zich dit verder gaat ontwikkelen…

Ik ben een stuk meer ondernemend geworden, zeker kijkende vanuit de verschillende schoolprojecten. Onze school is veel ondernemender geworden. Hier ben ik trots op. Ik betrap me er ook op dat ik meer creatief aan het denken ben. Een mooi voorbeeld is de piano in de hal, kinderen spelen voor school… zo mooi!  Echter, het ei van Columbus moet ik nog vinden. Ik moet iets verzinnen voor de bezoekers die komen.

Hier heb ik zo van genoten: kijken en voelen bij andere bedrijven. Dit ga ik enorm missen.

Een strategische leider zoekt continu verbinding met anderen uit zijn omgeving. Anderen kunnen teamleden zijn, collega’s van buiten de organisatie binnen hetzelfde bestuur, bedrijven non-profit en-/of profit waarbij de strategisch leider het waarom voor ogen weet te houden. Waarom wil ik deze verbinding aangaan, wat is mijn organisatiebelang, wat is mijn persoonlijk belang en op welke manier kan dit voor een zinvolle aanvulling zorgen voor beide partijen?

Mijn beeld van ondernemend leiderschap is door de opleidingsdagen en bedrijfsbezoeken flink veranderd. Het maatschappelijk ondernemen past bij mij. Uitgangspunten daarbij zijn voor mij:

• Zorg dat je weet wat de klant verwacht;
• Samen bereik je meer dan alleen;
• Ontwikkeling is van belang, stilstand is vaak achteruitgang;
• Fouten maken mag, zolang je hiervan leert en het snel anders gaat doen;
• Communicatie is van belang, maar overdreven verslaglegging werkt juist vertragend;
• Voorkom verspilling, duurzaamheid is het uitgangspunt

De afgelopen anderhalf jaar ben ik gegroeid als directeur. Ik ben sterker geworden, sta steviger in mijn schoenen en heb meer zelfvertrouwen gekregen in het nemen van besluiten. Ik durf nu meer op mijn intuïtie te bouwen. Ik heb bij de verschillende ondernemingen veel geleerd hierover en dat heeft mij sterker gemaakt in de keuzes die ik maak en de dingen die ik doe.